Đối với chúng ta, quán tưởng về tương lai là một điều quan trọng. Tương lai là cái chưa xảy ra; nó là cái không thể biết được. Nó ẩn chứa những gì có thể xảy ra, cho dù đó là điều tốt lành hay xấu dữ, vui sướng hay khổđau. Là Phật tử, chúng ta quán tưởng về tương lai vì chúng ta biết rằng những gì chúng ta làm trong hiện tại là nguyên nhân của những gì sẽ xảy đến với chúng ta trong tương lai. Lời dạy của Đức Phật rất giản dị: chúng ta làm điều tốt sẽ gặt quả tốt, và làm điều xấu sẽ gặt quả xấu. Đây là luật nhân quả hay nghiệp báo. Nếu trong cuộc sống hiện tại chúng ta gây thiệt hại, đối xử tàn tệ với người khác, và ích kỷ, thì trong tương lai chúng ta sẽ chịu quả xấu. Hiểu được quy luật nghiệp báo, chúng ta sẽ thấy rằng có trách nhiệm về cách sống, hành động và lời nói của chúng ta trong hiện tại là quan trọng. Chúng ta biết rằng làm người, điều quan trọng là phải sống đúng theo chánh pháp.
TƯƠNG LAI LÀ CÁI KHÔNG THỂ BIẾT ĐƯỢC
Tương lai -- bạn hiểu tương lai như thế nào? Khi nghĩ về tương
lai, bạn có cảm tưởng gì? Chỉ cần tự hỏi: Bạn muốn điều gì xảy ra trong
tương lai? Cái gì làm bạn lo âu, sợ hãi, mong đợi, hay hy vọng? Đây là
thái độ của chúng ta mỗi lần nghĩ về tương lai phải không các
bạn? Mong đợi, suy đoán, phỏng chừng, hy vọng, ước ao, lo âu, sợ hãi,
chờ đón -- đây là những trạng thái tâm thường sinh khởi khi chúng ta
nghĩ về tương lai bởi vì tương lai là cái mà chúng ta không thể biết được.
Chúng ta suy đoán rất nhiều về tương lai. Có người đi xem đồng
bóng hoặc bói toán để đoán giải về tương lai, và họ sẽ giải thích, "Có
thể điều nầy hay điều nọ sẽ xảy ra."
Nhưng hành thiền không phải là suy đoán. Trong khi hành
thiền, chúng ta quán sát các pháp như chúng đang thật sự xảy diễn, và
chúng ta nhận ra rằng tương lai là cái không thể biết được. Tương lai
là cái gì đó bao la và vô cùng bí ẩn, bất cứ cái gì cũng có thể xảy ra
trong tương lai -- từ cái tốt nhất cho đến cái xấu nhất.
Nhưng chúng ta thường rất sợ hãi khi nghĩ về tương lai vì chúng ta
biết là trong tương lai, chúng ta sẽ phải chết và xa lìa những gì chúng ta yêu
mến. Chúng ta không muốn nghĩ nhiều về tương lai, vì nó nhắc nhở chúng tađến
cái chết và sự biệt ly. Bị dính mắc vào cuộc sống hiện tại làm chúng ta rất sợ
chết. Chúng ta bị dính chặt vào cuộc sống -- vào cái hình hài nầy, vào những
người thân yêu, của cải và tài sản, và vào cái thế giới mà chúng ta đang
cảm nhận -- đến nỗi chỉ nghĩ đến lúc phải chia tay với những đối tượng vừa
kể trên cũng đủ làm chúng ta ưu sầu và phiền não. Vì thế chúng ta bám víu một
cách tuyệt vọng vào cuộc sống, con người, đồ vật và vào cái cảm giác
ổn định và an toàn để rồi với thời gian đi qua, chúng ta cũng phải
chịu để cho tất cả những cái nầy tuột khỏi tầm tay và không gì có thể chận
lại được. Vì thế đối với chúng ta, chết là một trong nhữngđiều
bí ẩn đáng kinh sợ nhất.
Thời buổi nầy, con người thích suy đoán về những gì xảy ra
khi người ta chết. Quan điểm duy vật cho là chết là hết. Người tin ở
thuyết tái sinh cho là linh hồn con người sẽ được tái sinh dưới một dạng
khác. Một số quanđiểm tôn giáo cho là sau khi chết con người sẽ lên
thiên đàng hoặc xuống địa ngục. Nhưng một điều bạn phải tự
nhận là vì chưa chết nên bạn không thể biết được cái gì sẽ xảy ra. Tương
lai là điều không thể biết được, chỉ có trước mắt, chúng ta biết là chúng
ta đang sống trong tấm thân nầy, đang bị gắn chặt và bận rộn với cuộc sống
nầy. Vì thế ngay bây giờ, chúng ta phải trực diện với sự tồn tại nầy và
cuộc đời nầy, trong khung cảnh không ngừng thay đổi và sinh diệt của tâm
thức.
Thay vì suy đoán về những gì sẽ xảy ra sau khi thân xác nầy
hoại diệt, Đức Phật chỉ cho chúng ta thấy rằng trong giới hạn của tâm thức
con người, có một con đường giúp chúng ta đi ra khỏi khổ đau -- đó là sự
tỉnh thức và chánh niệm về những gì đang xảy ra trong hiện tại. Đây là con
đường giúp chúng ta thoát khỏi sự sinh ngay từ trong tâm thức. Và
con đường thoát ly sự sinh nầy cũng là con đường thoát ly sự chết vì
nếu không có sinh thì cũng sẽ không có chết. Đức Phật luôn chỉ cho chúng ta
thấy được cách thoát ra khỏi sự tái sinh trong ngay giây phút hiện tại -- ngay
cả khi tấm thân vật lý này vẫn sống, vẫn thở, vẫn suy nghĩ, cảm xúc, cảm nhận
và thể nghiệm. Với tâm Chánh Niệm và Tỉnh Giác, sẽ không còn sự tái sinh bắt
nguồn từ vô minh; sẽ chỉ có những luồng vận động, những dòng chảy tự nhiên
của tâm thức và một sự ghi nhận đơn thuần và tĩnh lặng, thay vì chỉ có
những cuồng lưu và bão táp của lo sợ và tham ái do vô minh
thúc đẩy. Và với tâm Chính Niệm và Tỉnh Giác, sẽ chỉ có tâm thức mở
rộng và niềm tin tưởng để tiếp cận với cái tương lai mà chúng ta không thể
nào biết được .
Chánh Kiến, hay khả năng thấy được sự vận hành của các Pháp như
nó đang thật sự xảy diễn, là con đường hoàn toàn vắng bóng sự sợ hãi
bởi vì Pháp là bao la và vô tận. Pháp là vĩnh hằng. Pháp là cái gì thật sự
vĩ đại và đầy phép lạ. Bởi vì không thể hiểu được Pháp qua con
đường nhận thức và tri thức, nên chúng ta chỉ có thể mở rộng tâm thức để
tiếp nhận Pháp, mở rộng tâm thức để tiếp cận với những gì không thể
biết được, những gì bí ẩn. Kinh nghiệm nầy có thể làm chúng ta khiếp sợ.
Người đời thường mô tả kinh nghiệm chứng ngộ tâm linh như một cái gì kinh
sợ và khủng khiếp. Nó sẽ xô ngã và kéo phăng đi tất cả những gì mà chúng
ta đồng hóa, gắn chặt và tùy thuộc vào, tất cả những gì làm chúng ta cảm
thấy yên ổn và thoải mái. Bất thình lình, tất cảđều bị lấy mất, giật khỏi tay
của bạn, và bạn không còn gì để bám vào cả. Nhưng điều kỳ diệu của sự
chứng ngộ tâm linh là khi bạn có thể chấp nhận được kinh nghiệm đáng sợ và
khủng khiếp nầy, đó cũng chính là lúc mà bạn sẽ tìm thấy được sự bình
an thật sự. Lúc đó, bạn có thể thật sự bình an mà hoàn toàn mở rộng tâm,
hoàn toàn sẵn sàng chấp nhận bất cứ hiểm nguy nào và tỉnh giác với những gì mà
chúng ta không thể biếtđược.
Ngoài việc suy đoán về tương lai, chúng ta thường tìm cách tự
bảo vệ và chống lại sự khống chế của tương lai. Nhưng càng tự bảo vệ, chúng ta
chỉ càng thêm lo âu và sợ hãi. Chúng ta nghĩ rằng tự vệ là biện pháp an toàn.
Chúng ta cho rằng để không bị tấn công, chúng ta phải thật hùng
mạnh để không ai dám tấn công, nhưng làm như thế bắt buộc chúng ta phải liên
tục ở trong tư thế phòng ngự và chống đở, phải không các
bạn? Và điều nầy chắc chắn sẽ dẫn đến thất bại. Chúng ta có thể
hung hãn và lên gân, nhưng chúng ta không thể gồng mình và lên gân mãi mãi. Một
lúc nào đó, chúng ta phải buông xả và thư giản. Và lúc mà chúng ta thư
giản cũng là lúc mà kẻ thù có thể dễ dàng tấn công. Vì thế, tất cả những biện
pháp phòng vệ và chống đở không thể giúp chúng ta đối phó lại cái tương
lai mà chúng ta hoàn toàn không biết gì cả.
HOÀN TOÀN MỞ RỘNG TÂM VÀ HOÀN TOÀN TIN TƯỞNG
Một trong những định nghĩa của sự chứng ngộ tâm linh
là đó là kinh nghiệm mà trong đó bạn tự mình buông bỏ tất cả và chấp
nhận bất cứ cái gì có thể xảy ra, cho dù đó là những gì khủng khiếp nhất;
thậm chí lúc đó, bạn cũng không nhờ Thượng Đế giúp; khi bị ai đó tấn công,
bạn cũng không kêu gào "Xin hãy cứu tôi"; bạn hoàn toàn đón nhận
tất cả hiểm nguy mà không tìm cách đối phó lại và hoàn toàn nhạy cảm với
sự vận hành của hành tinh, vũ trụ, và những điều bí ẩn vĩ đại bao
quanh chúng ta. Đối với tôi, toàn bộ mục đích của cuộc sống và sự hoàn
thiện tối thượng của con người chính là thái độ hoàn toàn mở rộng nầy và thái
độ hoàn toàn chấp nhận bất cứ điều gì xảy ra trên cuộc đời nầy. Chúng ta sẽ
thấy rằng cách duy nhất để đi ra khỏi khổ đau không phải là tìm cách bảo
vệ chúng ta khỏi sự khống chế của khổ đau mà là làm cho tâm chúng ta hoàn
toàn mở rộng để tiếp nhận khổ đau.
Xã hội thường tìm cách bảo vệ con người khỏi sự khống chế của
những gì mà họ không thể biết được. Họ đặt ra chế độ bảo hiểm,
phúc lợi về hưu bổng, và đủ loại chế độ an toàn xã hội mà người đời
đòi hỏi và mong đợi.Nhưng cuộc sống tâm linh trong đạo Phật như được
thể hiện qua hình ảnh vị sa môn là hoàn toàn khác hẳn. Cuộc sống vật chất của
vị sa môn hay khất sĩ là hoàn toàn tùy thuộc vào sự bố thí của người khác và vị
sa môn không bao giờ tìm cách bảo vệ mình; họ sống hơi khác với người đời
thường, bên ngoài những ràng buộc của xã hội, với tấm y vàng và đầu cạo
trọc. Lề lối và cách sống của một vị sa môn là những thể hiện bên ngoài
của một quá trình tu tập nội tâm. Để có được nội tâm của vị sa môn hay khất sĩ,
bạn phải sẵn sàng tự nguyện tin tưởng vào sự vận hành của Pháp và chân lý tuyệt
đối. Càng hành thiền, bạn sẽ càng có cái nhìn trí tuệ về những gì đang
thật sự xảy ra, và bạn sẽ càng cảm thấy hạnh phúc, tin tưởng ở giáo Pháp, và tự
tin hơn. Càng thực hành giáo pháp, bạn sẽ càng sẵn sàng mở rộng tâm thức hoàn
toàn để tiếp cận với những gì bí ẩn, bao la, và đáng khiếp sợ từ bên
ngoài -- mà không hề run sợ.
Là con người, chúng ta là những sinh vật nhỏ bé và
yếu đuối. So với vũ trụ, chúng ta rất yếu ớt và mềm mại. Thí dụ, làn
da của chúng ta rất mềm mỏng và dễ bị thương tích. Nhưng cho dù yếu đuối
giữa vũ trụ bao la vàđầy bí ẩn nầy, chúng ta vẫn có thể hoàn toàn tin tưởng.
Nhờ hành thiền và từ đó có được cái nhìn trí tuệ, tôi biết là tôi có thể
hoàn toàn tin tưởng. Tôi hoàn toàn tin tưởng vào sự bao dung và kỳ diệu của vũ
trụ.
Chúng ta không thể thật sự thấy và biết rỏ được toàn thể vũ
trụ bao la nầy; chúng ta chỉ có thể mở rộng tâmđể tiếp cận và đón nhận
nó. Ý thức con người thường chỉ tiếp nhận được thế giới qua cửa ngỏ
của sáu giác quan; chúng ta khó có thể nhìn xa hơn nữa. Nhưng khi càng buông bỏ
những dính mắc vào thế giới nầy -- nghĩa là càng ít bám vào và đồng hóa
mình với nó -- chúng ta sẽ bắt đầu thoáng thấy được sự bất tử. Chúng
ta sẽ bắt đầu cảm nhận được cõi bất tử (amaravati), thấy được sự
thống nhất xuyên suốt các Pháp, cùng với năng lượng từ bi trùm phủ tất cả trong
cái tổng thể kỳ diệu của vũ trụ.
Là những chúng sinh riêng lẻ, rõ ràng là chúng ta có rất nhiều
giới hạn, nhưng sự kiện được sinh ra làm người cũng bao hàm ý nghĩa là
chúng ta có khả năng hiểu được toàn bộ vũ trụ. Nhưng sự hiểu biết nầy
không đến từ những nhận thức mà là từ sự mở rộng của tâm thức để tiếp
cận với vũ trụ. Chúng ta không dựa vào một giáo thuyết nào đó để tìm
hiểu về vũ trụ. Khi mở rộng tâm thức, chúng ta sẽ trực tiếp thể nghiệm toàn thể
vũ trụ. Đây chính là tinh thần vô úy. Đó là tinh thần sẵn sàng chịu đau đớn,
sẵn sàng cảm nhận tất cả, và sẵn sàng chịu đựng nỗi khổ đau, niềm tuyệt vọng,
và sự hoang mang bấn loạn của cuộc sống trong cõi dục giới nầy.
Vì thế tương lai là cái chúng ta không thể biết được. Là
những người đi tìm đạo, chúng ta hãy hướng về cái không
biết được. Trong khi hành thiền, thay vì cứ bám chặt vào những cái
biết được, chúng ta hãy mở rộng tâm và hướng về cái không
biết được. Điều mà chúng ta trân trọng và mong đợi là rất đơn giản:
đó là sự mở rộng tâm thức, sẵn sàng chấp nhận và chịu đựng cuộc đời như chúng
ta đang sống với chính nó -- với tất cả những bước thăng trầm, may
mắn và bất hạnh, niềm hoan lạc và nỗi đau đớn của nó. Chúng ta sẽ
không còn kêu gào và cầu mong Thượng Đế bảo vệ, giúp đở và ban nhiều phúc
lành cho chúng ta. Chúng ta sẽ không còn chỉ mong cầu có thật nhiều sức khoẻ và
thụ hưởng những khoái lạc. Chúng ta sẽ chấp nhận bất cứ những gì đến với
chúng ta, cái gì cũng được. Đây là cách chúng ta tiếp cận với tương
lai, không phải bằng cách phòng ngự và bảo vệ, mà là mở rộng tâm để tiếp nhận
nó.
*
* Câu hỏi: Khi một người nào đó bị tai
họa, Sư sẽ đề nghị giải quyết như thế nào?
Trả lời:
Tôi sẽ đề nghị là họ nên thật sự cố gắng chấp nhận thực tại. Họ có thể ghi
nhận thực tế đó, thay vì tìm cách đẩy nó sang một bên, chỉ biết than
khóc, hay phản ứng chống lại nó. Họ có thể cố gắng đơn thuần ghi nhận và
chấp nhận rằng đây là sự vận hành tự nhiên của các Pháp, và chịu đựng
tình cảm ưu sầu và buồn khổ do tai họa mang đến. Rồi họ sẽ có khả
năng buông bỏ nó. Buông bỏ ở đây không có nghĩa là tai họa sẽ biến
mất như ý họ muốn, nhưng có nghĩa là họ không tìm cách tranh chấp với nó hay
tác động đến nó nữa.
Đời sống là như thế đấy. Là con người, tất cả chúng ta đều
trải qua kinh nghiệm mất mát người thương. Đây chỉ là một phần của kiếp
người và loài người đã luôn trải qua kinh nghiệm nầy. Chúng ta phải chứng kiến
cha mẹ qua đời. Có thể chúng ta phải chịu cảnh mất con hay bè bạn.
Đôi khi chúng ta phải chấp nhận những điều kinh khủng xảy ra trong đời. Nhưng
với tâm chánh niệm và tỉnh giác, chúng ta có thể sẵn sàng chấp nhận tất cả
những gì xảy ra. Có thể chúng ta sẽ cảm thấy buồn và thương tiếc, nhưng chúng
ta có thể chấp nhận cảm giácđau khổ ấy. Khả năng chấp nhận sự khổ đau tự
nó cũng đã dung chứa sự bình an và tự tại; và kinh nghiệmđời người luôn mang
theo chất liệu khổ đau với nó.
Mỗi buổi sáng ở tu viện, chúng tôi tụng đọc, "Tất cả
những gì thương yêu và đem lại hạnh phúc cho con rồi sẽ
thay đổi." Bạn có thể cho đọc tụng như thế là kỳ quặc, nhưng đó
là quán tưởng về chân lý vô thường của cuộcđời -- những gì chúng ta yêu
thương, những gì làm chúng ta toại nguyện rồi sẽ thay đổi. Chúng ta
sẽ đau khổ nếu chúng ta không muốn thay đổi và không chấp nhận bất cứ
thay đổi nào. Nhưng nếu tâm chúng ta mở rộng với cuộc đời, chúng ta
sẽ thấy là những lúc chúng ta đau khổ cũng là những lúc chúng ta trưởng
thành. Những người có cuộc sống quá dễ dãi đôi khi không bao giờ trưởng
thành; họ thường hư hỏng và tự mãn. Chỉ khi nào bạn bị bắt buộc phải thật sự
nhìn thẳng vào và chấp nhận những nỗi đau, lúc đó bạn mới có thể trở thành
người trí tuệ và trưởng thành hơn.
Có người mời tôi nói chuyện với các bịnh nhân AIDS ở vùng San
Francisco, bang California. Dĩ nhiên AIDS là một chứng bịnh rất hiểm nghèo và
kèm theo nó là tất cả những gì xấu xa và ghê tởm nhất. Một hệ thống miễn nhiễm
bị hư hỏng có lẽ là một trong những điều khổ sở nhất xảy ra cho con
người. Vì thế những người mắc bệnh AIDS thường xem đây là
nỗi đau riêng của họ với tình cảm cay cú và phẫn uất, hay với mặc cảm tội
lỗi và hối hận. Bạn có thể xem đây là sự trừng phạt của Thượng đế vì bạn đã
không sống một cuộc đời đạo đức.Bạn có thể cảm thấy cuộc đời không tử
tế với bạn, bạn có thể căm thù Thượng Đế vì ngài bắt bạn phải chịu chứng
bịnh khủng khiếp nầy. Bạn có thể giơ cao những cú đấm lên trời rồi cảm
thấy thương hại và đổ lỗi cho chính mình. Hay ngược lại, bạn có thể xem
kinh nghiệm nầy là một cơ hội để thức tỉnh về cuộc đời, một cơ hội để thật
sự nhìn và hiểu cuộc đời.
Khi bạn biết là bạn sắp chết, đôi khi điều này sẽ làm cho
khoảng đời còn lại của bạn tăng giá trị hẳn lên. Nếu bạn biết bạn sẽ chết
trong sáu tháng nữa, và nếu bạn có chút trí tuệ nào đó, bạn sẽ không đi
lang thang và lãng phí sáu tháng này trong những việc phù phiếm và vô ích. Nếu
còn đầy đủ sức khỏe, có thể bạn sẽ nghĩ, "Tôi vẫn còn nhiều thời gian
phía trước mà. Tôi không cần phải hành thiền ngay bây giờ đâu, vì khi lớn
tuổi hơn, tôi vẫn có thể làm việc nầy. Bây giờ thì tôi sẽ vui chơi và hưởng thụ
trước cái đã." Trong chừng mực nào đó, khi biết là bạn sẽ chết
trong sáu tháng nữa có thể là một điều đau đớn, nhưng một mặt khác, nó sẽ
thức tỉnh bạn.Đó là điều quan trọng -- sự tỉnh thức và sẵn sàng học hỏi từ
cuộc đời -- cho dù bạn đã làm gì hay điều gì đã xảy
ra đi nữa. Trong mỗi người chúng ta, lúc nào cũng có khả năng thức
tỉnh này, cho dù chúng ta đã làm gì đi nữa trong cuộc đời nầy.
Tôi nhìn cuộc sống của chúng ta trong sắc thân nầy chỉ như là một
giai đoạn chuyển tiếp. Chúng ta không thật sự thuộc về thế gian nầy.
Trái đất nầy không phải là mái nhà thật sự của chúng ta. Chúng ta sẽ không
bao giờ hài lòng với thực tại của kiếp người nầy. Cứ lẩn quẩn và dính mắc trong
cõi nhân sinh là việc không đáng làm, nhưng chúng ta cũng không nên xem
thường và chối bỏ kiếp sống làm người nầy. Sống làm người là để thức tỉnh
và hiểu. Nếu bạn có thể thức dậy từ giấc mơ của cuộc đời thì bạn không hề
phí phạm đời mình. Nếu bạn sống lâu -- như một trăm năm chẳng hạn --
mà cứ chạy theo những tư tưởng mê lầm và ích kỷ, thì một trăm năm đó quả thật
là hoang phí. Nhưng nếu bạn thức tỉnh -- ngay cả nếu đời bạn rất là ngắn
ngủi -- thì ít ra, bạnđã không hề phí phạm nó.
-------------------------------------
Thiền
Giữa Đời Thường: Phương pháp Thiền Phật giáo nguyên thủy
(Thiền Vipassana)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét